Praca w godzinach nadliczbowych

Kiedy mamy do czynienia z pracą w godzinach nadliczbowych?

Praca w godzinach nadliczbowych występuje w przypadku, jeśli:

• pracownik wykonuje pracę ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy,
• pracownik wykonuje pracę ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.

Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:

• szczególnych potrzeb pracodawcy i nie może być w większa dla tego przypadku niż 150 godzin w roku kalendarzowym chyba, że w umowie o pracę z pracownikiem ustalono inaczej,
• konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Praca w godzinach nadliczbowych nie jest dopuszczalna, jeśli pracownik jest zatrudniony na stanowisku pracy, na którym występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.

Obliczanie wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:

• 100 % wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:  
  
  • o  w nocy,
  • o  w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go harmonogramem czasu pracy,
  • o  w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go harmonogramem czasu pracy,
• 50 % wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w pozostałych dniach.

Wartość dodatku wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych określa się na podstawie:

• stawki godzinowej lub miesięcznej określonej w umowie o pracę,
• jeżeli powyższe stawki nie zostały określone w umowie o pracę, stawkę godzinowa określa się biorąc za podstawę 60 % wartości wynagrodzenia.  

Pracownicy pracujący stale poza zakładem pracy

Jeśli pracownik wykonuje stale pracę poza zakładem pracy, wynagrodzenie wraz z dodatkiem za prace w godzinach nadliczbowych może byćzastąpione ryczałtem, którego wysokość powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych.

Udzielanie czas wolnego w zamian za przepracowane nadgodziny

W zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy. W takiej sytuacji pracownikowi nie przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.

Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić także bez wniosku pracownika. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego (miesiąca), w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy. W takiej sytuacji pracownikowi nie przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.

Jeśli pracownik pracował w godzinach nadliczbowych w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego (miesiąca), w terminie z nim uzgodnionym.

Przepisy dotyczące pracowników pracujących na stanowiskach kierowniczych

Pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych:

• nie  mają prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych;
• mają prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, jeśli pracowali niedzielę lub święto i w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy.

Przepisy dotyczące pracowników pełniących dyżur w zakładzie pracy

Pracodawca może w godzinach nadliczbowych zobowiązać pracownika do dyżuru, czyli bycia w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy (nie dotyczy pracowników na stanowiskach kierowniczych), jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy. Czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku (Art. 132 i 133 Kodeksu pracy).

Za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi (nie dotyczy pracowników na stanowisku kierowniczym) przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie obliczonej ze stawki godzinowej lub miesięcznej określonych w umowie o pracę. Jeśli umowa o pracę takich stawek nie precyzuje to stawki oblicza się w oparciu o wartość 60 % wysokości wynagrodzenia.